پسوریازیس

پسوريازيس چيست؟ پسوريازيس يك بيماري مزمن پوستي است كه نام آن از كلمه اي يوناني به معني «خارش» گرفته شده است. در اين بيماري ناحيه‏اي از پوست، ملتهب شده و برجسته مي‏شود، كه با قرمزي پوست و خارش همراه است و روي آن نيز پوسته‏هاي نقره اي رنگ ديده مي‏شود. پوست سر، آرنج‏ها و پشت بدن بيشتر در معرض اين بيماري قرار دارند. گاهي شدت پسوريازيس آنقدر خفيف است كه بيمار اصلاً از ابتلا به آن آگاه نيست. از سوي ديگر گاهي اين بيماري آنقدر شديد مي‏شود كه نواحي گسترده‏اي از بدن را مي‏پوشاند. خوشبختانه امروزه، پزشكان قادرند حتي شديدترين موارد پسوريازيس را نيز تحت كنترل درآورند. بيماري پسوريازيس مسري نيست و از شخصي به شخص ديگر منتقل نمي‏شود ولي در افرادي كه يكي از اعضاي خانوادة آنها به اين بيماري مبتلا است، بيشتر بروز مي‏كند. شيوع اين بيماري بين 1 تا 2 درصد كل جمعيت مي‏باشد، بنابراين در ايران حداقل 600 هزار نفر به اين بيماري مبتلا مي‏باشند.

علت ابتلا به پسوريازيس چيست؟
 علت ايجاد اين بيماري ناشناخته است ولي عامل وراثت در ابتلا به اين بيماري نقش مهمي دارد. با اينحال، تحقيقات اخير، به وجود نوعي ناهنجاري در فعاليت گلبول‏هاي سفيد در جريان خون اشاره مي‏كند كه مي‏تواند آغاز كنندة فرآيند التهاب در پوست باشد و موجب افزايش سرعت پوسته ريزي شود. سرعت ريزش سلول‏هاي پوست در اين بيماري گاهي به سه تا چهار روز يكبار هم مي‏رسد (يعني 5 تا 10 برابر سريعتر از حالت طبيعي). بيماران اغلب حدود 10 تا 14 روز پس از ايجاد بريدگي، خراشيدگي، سائيدگي و يا آفتاب سوختگي شديد در پوست، متوجه پيدايش ضايعات جديدي بر روي بدن خود مي‏شوند كه همان پسوريازيس است.
 پسوريازيس ممكن است توسط عواملي نظير عفونتها، از جمله عفونت استرپتوكوكي حلق و همچنين بعضي از داروها مجدداً فعال شود. اين بيماري معمولاً در فصل زمستان به علت خشكي پوست و كاهش تابش نور آفتاب بوجود مي‏آيد. پسوريازيس به شكل‏هاي متعددي از نظر شدت، طول دوره بيماري، منطقه درگيري و اشكال پوسته‏ها بروز مي‏كند.
علايم پسوريازيس 
 شايع‏ترين علامت پسوريازيس به صورت برجستگي‏هاي كوچك قرمز رنگ است. بتدريج اين ضايعه بزرگتر شده و سطح آن پوسته پوسته مي‏شود. در حاليكه پوسته‏هاي سطحي براحتي جدا شده و مي‏ريزند، پوسته‏هاي زيرين برداشته شوند، پوسته زير آنها دردناك شده و خونريزي خواهد كرد. بتدريج اين نواحي قرمز، رشد كرده و گاهي حتي كاملاً وسيع و چشمگير مي‏شوند.
 پسوريازيس در نقاط مختلف بدن مي‏تواند به اشكال مختلفي ديده شود:
• آرنج‏ها، زانوها، نشيمنگاه، ناحيه تناسلي، بازوها، پاها، پوست سر و ناخن‏ها نواحي هستند كه بيش از ساير نقاط بدن به پسوريازيس مبتلا مي‏شوند. پسئريازيس معمولاً دو طرف بدن را به طور قرينه مبتلا مي‏كند.
• روي ناخن‏هاي مبتلا به پسوريازيس فرورفتگي‏هاي كوچكي به چشم مي‏خورد. ناخن‏ها ممكن است شل يا ضخيم و خميده شوند. اصولاً درمان پسوريازيس ناخن مشكل است.
• پسوريازيس معكوس، زيربغل، پستان‏ها و نواحي چين‏دار بدن در مجاورت كشاله‏ران، نشيمنگاه و ناحيه تناسلي را مبتلا مي‏كند.
• پسوريازيس قطره‏اي معمولاً كودكان و بالغين جوان را مبتلا مي‏كند. در اين نوع  بيماري اغلب بدنبال يك گلو درد، از تعداد زيادي نقاط كوچك قرمز رنگ و قطره مانند پوشيده مي‏شود. اين بيماري معمولاً خودبه‏خود طي چند هفته تا چند ماه خوب شده و علايم آن محو مي‏شوند. 
• حدود 30 درصد از بيماران مبتلا به پسوريازيس، دچار درد و التهاب به حدي است كه باعث ناتواني بيمار مي‏شود. در بعضي از افراد، در صورت گرفتاري شديد پوست، شد گرفتاري مفاصل هم افزايش مي‏يابد. گاهي با بهبود ضايعات پوستي، از شدت درد مفاصل هم كاسته مي‏شود.
درمان پسوزياريس چگونه است؟ 
 به علت شناخته نشدن علت بيماري، هنوز درمان قطعي براي اين بيماي وجود ندارد. روش‏هاي مختلف درماني براي بيماري پسوريازيس وجود دارد كه براساس سن بيمار، شدت و وسعت بيماري، سلامت عمومي بيمار و شرايط اقتصادي، اجتماعي او بايد درمان مناسبي براي بيماري انتخاب گردد. گاهي بيمار بتدريج به يك درمان مقاوم مي‏شود كه بايد درمان وي را تغيير داد و يا روش ديگري به عنوان مكمل به آن افزود. به هر حال درمان بيماري پسوريازيس بسيار طولاني بوده و نيازمند مراجعات مكرر به متخصص پوست مي‏باشد.
 هدف از درمان، كاستن التهاب وكند كردن سرعت تقسيم سلول‏هاي پوست است. كرم‏هاي مرطوب كننده و لوسيون‏ها با نرم كردن پوسته‏ها به كنترل خارش كمك مي‏كنند. رعايت رژيم‏هاي غذايي خاص در درمان پسوريازيس تأثيري نداشته است.
 معمولاً در مواردي كه بيماري محدود مي‏باشد، از داروهاي موضعي كه محتوي تركيبات كورتون، ويتامين D صناعي، قطران يا آنترالين هستند، استفاده مي‏شود. به اين داروها ممكن است استفاده از نور طبيعي آفتاب يا نور ماوراءبنفش نيز افزوده شود. در موارد خيلي شديد پسوريازيس، ممكن است نياز به مصرف داروهاي خوراكي همراه و يا بدون استفاده از نور درماني باشد. 
 اگر چه قرار گرفتن در معرض نور خورشيد به بسياري از بيماران در تخفيف علايم بيماري كمك مي كند، ولي بايد با احتياط زيادي مورد استفاده قرار گيرد. در برخي موارد مي‏توان از اشعة ماوراءبنفش استفاده نمود.
درمان‏هاي مختلف پسوريازيس
• استروئيدها (كورتون‏ها): كرم‏ها، پمادها و لوسيون‏هاي محتوي داروهاي كورتوني مي‏توانند به طور موقت پوست را تسكين داده و بيماري را در بسياري از افراد كنترل نمايند. از فرآورده‏هاي ضعيف‏تر در نقاط خيلي حساس بدن مانند ناحية تناسلي، كشالة ران و صورت استفاده مي‏شود. ولي براي كنترل بيماري در پوست سر، آرنج‏ها، زانوها، كف دست و پا و تنه معمولاً نياز به مصرف فرآورده‏هاي قوي‏تر مي‏باشد. گاهي لازم است روي پوستي كه پماد يا كرم به آن ماليده شده است با پوشش نايلوني مناسبي پوشانيده شود تا كرم حداكثر تأثير را بنمايد. اينگونه داروها بايد با دقت بسيار و حتماً تحت نظر متخصص پوست بكار بده شود، عوارض جانبي فرآورده‏هاي كورتون‏دار قوي عبارتند از: نازك شدن پوست،گشاد شدن عروق خوني، تخريب پوست و تغيير رنگ آن، قطع ناگهاني مصرف اين داروها موجب حادت رشدن بيماري خواهد شد. پس از ماه‏ها درمان، ممكن است پسوريازيس نسبت به فرآورده‏هاي استروئيدي مقاوم شود.
• درمان پوست سر: درمان پسوريازيس پوست سر بستگي به شدت بيماري، بلندي موها و طرز زندگي بيمار دارد. طيف گسترده‏اي از شامپوها، روغن‏ها، محلول‏ها و اسپري‏ها براي اين منظور تهيه شده است كه اكثراً محتوي قطران يا كورتون هستند. بيمار بايد از شستشوي زياد سر با شامپو و خراشيدن پوست سر خودداري كند.
• آنترالين: دارويي است كه بخوبي روي ضايعات صعب العلاج پسوريازيس اثر مي‏كند. اين دارو مي‏تواند موجب تحريك و رنگين شدن موقتي پوست و لباس‏ها گردد.
• ويتامين D: امروزه، يك تركيبي صناعي ويتامين D به نام «كلسي پوترين» يا «كلسي پوتريول» وجود دارد كه فقط با نسخه قابل تهيه است. اين دارو براي بيماران مبتلا به پسوريازيس مفيد است و مي‏تواند همراه با ساير درمان‏ها بكار برده شود. به منظور جلوگيري از بروز عوارض جانبي بايد به ميزان محدودي از اين دارو استفاده شود. ويتامين D  معمولي كه مي توان آن را از هر داروخانه يا فروشگاهي خريداري كرد، هيچ ارزشي در درمان پسوريازيس ندارد.
• قطران: بيش از يكصد سال است كه قطران براي درمان پسوريازيس استفاده مي‏شود. با پيشرفت تكنولوژي، فرآورده‏هاي دارويي نيز بسيار پيشرفت كرده و همين طور استفاده از آنها راحت‏تر شده است. از فرآورده‏هاي قوي‏تر براي درمان مناطق صعب العلاج‏تر استفاده مي‏شود. مشكل عمده اين تركيبات بوي ناخوشايند آنها است.
گاهي از قطران همراه با نور ماوراءبنفش به طور همزمان براي درمان پسوريازيس حاد استفاده مي‏شود. مدت تماس با نور ماوراءبنفش، بسته به نوع پسوريازيس و حساسيت پوست بيمار متفاوت است.
• نور درماني: نور خورشيد و نور ماوراءبنفش، سرعت رشد سلول‏هاي پوست را كند مي‏كنند، اگر چه نور خورشيد و نور ماوراءبنفش موجب پيري پوست، آب مرواريد و سرطان پوست مي‏شوند، ولي نور درماني در صورتي كه تحت نظر پزشك انجام شود مي‏تواند بي‏خطر و سودند باشد. بيماراني كه مبتلا به نور درماني در مراكز مجهزي داشته باشند كه اختصاصاً به همين منظور  تجهيز شده‏اند.
بيماران پسوريازيسي كه در آب و هواي گرم زندگي مي‏كنند ممكن است توصيه شود كه مستقيماً و با احتياط حمام آفتاب بگيرند. حتماً قبل از خود درماني با نور آفتاب طبيعي يا مصنوعي با يك پزشك متخصص پوست و مو مشورت كنيد.
• پووا (PUVA): زماني كه پسوريازيس به ساير درمان‏ها جواب ندهد يا خيلي گسترده باشد، پووا درماني در 85 تا 90 درصد افراد مؤثر خواهد بود. نام اين روش درماني، از تركيب دو عامل درماني "Psoralen + UVA" اقتباس شده است. ابتدا به بيماران، دارويي به نام پسورالن داده مي‏شود سپس بيماران 1 تا 2 ساعت بعد با دقت و احتياط زياد تحت تابش حساب شده نوعي خاصي از پرتوهاي ماوراءبنفش (نوعA  يا(UVA  قرار مي‏گيرند. معمولاً 25 جلسه درمان در يك دورة درماني دو يا سه ماهه لازم است تا پوست كاملاً درمان شود. حدود 30 تا 40 جلسه درمان در سال لازم است تا پسوريازيس را تحت كنترل نگه دارد.
از آنجايي كه پسورالن در داخل عدسي چشم باقي مي‏ماند و مي‏تواند موجب پيدايش آب مرواريد در عدسي چشم گرددۀ بيماران بايد حتماً از لحظة استفاده از پسورالن تا غروب آفتاب همان روز، از عينك‏هاي آفتابي كه جلوي نور ماوراءبنفش را مي‏گيرند استفاده كنند. همچنين بيماران بايد در طي درمان، پوست خود را از تابش نور آفتاب كاملاً محافظت نمايند.
پووا درماني اگر مدت خيي زيادي تكرار شود خطر ابتلا به پيري پوست، كك و مك و سرطان پوست را زياد مي‏كند. لذا تمام مراحل پووا درماني بايد تحت كنترل و نظارت متخصص پوست و مو انجام شود.
• متوتركسات: يك داروي خوراكي ضدسرطان است. زماني كه ساير داروها از درمان پسوريازيس ناتوان ماندند اين دارو نتايج بسيار درخشاني به بار مي آورد. از آنجايي كه مصرف اين دارو مي‏تواند عوارض جانبي خاصي بويژه عوارض كبدي به دنبال داشته باشد، انجام آزمايش‏هاي خون منظم همزمان با مصرف دارو ضروري است. حتي عكس‏برداري از قفسه سينه با اشعه ايكس و در موارد نادر، نمونه‏برداري از كبد نيز ممكن است لازم باشد.
ساير عوارض جانبي اين دارو عبارتند از ناراحتي معده، تهوع و سرگيجه. اين دارو به صورت قرص و آمپول موجود است و معمولاً يك بار در هفته مصرف مي‏شود. 
• رتينوئيدها: اين داروها مشتق از ويتامين A بوده و به تنهايي يا همراه با نورماوراءبنفش براي درمان موارد شديد پسوريازيس تجويز مي‏شوند. عوارض جانبي آن عبارتند از: خشكي پوست لب‏ها و چشم‏ها، افزايش مقادير چربي خون و پيدايش زوايد خاري شكل در استخوان‏ها، رتينوئيده‏ها (تيگازون و نئوتيگازون) نبايد توسط خانم‏هايي كه باردار هستند و باردار هستند و يا تصميم دارو دارند، استفاده شوند زيرا مي‏تواند موجب پيدايش ناهنجاري‏هاي جنيني مادرزادي در نوزادان آنها شوند. در زمان مصرف اينگونه داروها، مراقبت توسط متخصصين پوست و نيز انجام آزمايش‏هاي خون به صورت مرتب الزامي است.
• سيكلوسپورين: اين دارو تضعيف كننده سيستم ايمني بوده و معمولاً براي پيشگيري از پس زدن عضو پيوندي مصرف مي‏شود. در موارد شديد كه پسوريازيس به ساير درمان‏ها پاسخ نداده باشد، مي‏توان از اين دارو استفاده نمود. عوارض جانبي عمدة اين دارو شامل افزايش فشار خون و آسيب كليه‏ها مي‏باشد، لذا بيماران بايد به طور مرتب تحت نظر باشند. 
گرچه روش هاي درماني كه به آنها اشاره شد به تنهايي و يا همراه با يكديگر قادر به كنترل بيماري و بهبود چشمگير در اكثر مبتلايان به پسوريازيس مي‏باشند، ولي هيچ كدام بيماري را به صورت قطعي و دايمي شفا نمي‏دهند. پزشكان و ساير متخصصين، دايم در حال آزمايش داروها و روش‏هاي درماني جديد هستند.
به ياد داشته باشيد كه پسوريازيس اگر چه آزار دهنده است ولي در صورت درمان مناسب و رعايت دستورات پزشكي، مي توان با آن كنار آمد و بيماري را كنترل كرد